„Jak wiem, jak będzie książka wyglądała, to mam pierwsze zdanie” – mówił Józef Hen, gość 27. wydania Xięgarni, pisarz, scenarzysta i tegoroczny jubilat (w listopadzie będzie obchodził 90. urodziny). Prozaik opowiadał o najważniejszych książkach swojego życia. Autor wznowionych właśnie „Nie boję się bezsennych nocy” i „Nikt nie woła” wyjaśniał, dlaczego drugi z tytułów przez 33 lata nie została wydany. „Powieść nie mogła się ukazać nie tylko z powodów cenzuralnych w PRL-u. Giedroyc – dla przykładu – powiedział mi: »To jest bardzo dobra książka, ale nie odpowiada mi politycznie«”. Redaktorowi „Kultury” nie spodobał się portret Armii Andersa, którą Hen przedstawił w niekorzystnym świetle. Książka ukazała się dopiero w czasie transformacji ustrojowej.

Armia Czerwona i dobrowolne zesłanie

„Zostałem wcielony do Armii Czerwonej, przeciw czemu się nie buntowałem, pod koniec 1941 roku, ponieważ chciałem się bić. Potem, dzięki podejrzliwości Stalina, zostałem z frontu wycofany i dzięki temu przeżyłem” – powiedział prozaik. Ze Stalingradu udało się Henowi uciec do Armii Andersa. Wcześniej, jako szesnastolatek, uciekł z okupowanej Polski na Wschód. „Nikt nie woła” to powieść w dużej mierze autobiograficzna, mimo że główny bohater jest aktorem.

Stracona szansa

„Tak, mam takie poczucie” – odpowiedział Hen na pytanie Mariusza Cieślika, czy odebrano mu szansę na to, by „Nikt nie woła” (napisane w 1956 roku) stało się ważnym wydarzeniem literackim. Temat poruszony w książce był wówczas świeży, zupełnie jeszcze nieobecny w polskiej literaturze. Wstrzymanie publikacji wpłynęło w dużej mierze na karierę pisarską Hena. Autor „Nowolipia” opowiadał również o ekranizacji powieści w reżyserii Kazimierza Kutza, swoich związkach z filmem i nieudanej przygodzie z socrealizmem.

Nowości i felietony

Michał Rusinek sięgnął po książkę, która może być szczepionką, czyli „Emigrację” José Manuela Mateo, Michał Komar na przykładzie „Sztuki doczesnej mądrości” Baltasara Graciana y Moralesa mówił o niedolach cnoty i nagrodzie za złe uczynki. Wiktor Zborowski rekomendował powieść Jonathana Littella „Łaskawe”, a Emilian Kamiński mówił o „Wybrańcu” Tomasza Manna. Prowadzący program, Agata Passent i Mariusz Cieślik, przyglądali się najciekawszym nowościom, a także omawiali bestsellery z zakresu literatury obcej.

Zapraszamy do obejrzenia kontynuacji wywiadu z Józefem Henem.

Program „Xięgarnia” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Promocja czytelnictwa”.