Recenzja
Błądzić świadomie
W świecie nauki istnieje przekonanie, że ludzki umysł jest racjonalny i logiczny. Zarówno filozofowie, jak i ekonomiści wierzą, że wiedzą, co się dzieje w Twoim umyśle. Ba, nawet Ty sam w to wierzysz. Jako istota rozumna za wszelkie błędy winisz emocje, zwierzęcą część Twojej natury. „Pułapki myślenia” sprawią, że zaczniesz myśleć o swoim umyśle inaczej. Daniel Kahneman przekona Cię, że błędy w ludzkim myśleniu mają charakter systemowy, wpisane są w samą konstrukcję mechanizmów poznawczych.
Autor książki to laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, ale przede wszystkim psycholog. W historii myśli ekonomicznej zapisał się jako ojciec ekonomii behawioralnej. Do badań nad ludzkim poznaniem zastosował metody ilościowe i eksperymentalne. Wykazał, że człowiek myśli intuicyjnie, a jego intuicja nie jest ani idealna, ani zgodna z logiką. W związku z tym, ludzkie oceny i wybory znacząco różnią się od wyników przewidywanych przez normatywne modele statystyczne i ekonometryczne, łamią reguły racjonalnego wyboru oraz podstawowe założenia ekonomii klasycznej. Zachowanie racjonalności wymagałoby bowiem przestrzegania logiki w stopniu, do którego ograniczony umysł ludzki nie jest zdolny.
„Pułapki myślenia” to z jednej strony, drobiazgowa kronika dokonań ekonomii behawioralnej, z drugiej zaś, zbiór opowieść o iluzjach, jakim ulega człowiek. Bohaterami są dwie fikcyjne postaci: System 1, odpowiadający za myślenie szybkie, intuicyjne oraz wolniejszy, analityczny System 2. Każda opowieść opisuje pewien eksperyment, który ilustruje, jak odmienne jest zachowanie rzeczywistego homo sapiens od mitycznego homo economicus. Sentencja „błądzić jest rzeczą ludzką” – choć trudno to zaakceptować – stanowi morał opowieści o myśleniu szybkim i wolnym.
Czy chciałbyś się o tym przekonać? Przeczytaj proszę następujące zdania:
1. Wszystkie róże to kwiaty. Wszystkie kwiaty szybko więdną. Zatem wszystkie róże szybko więdną.
2. Wszystkie róże to kwiaty. Niektóre kwiaty szybko więdną. Zatem niektóre róże szybko więdną.
Czyżbyś ocenił je jako prawdziwe? Rozumowanie pierwsze rzeczywiście jest poprawne, bo przesłanki uzasadniają wniosek. Czysta dedukcja. Rozumowanie drugie jednak, jest poprawne tylko pozornie. Prawdziwy wniosek sprawia, że wierzysz w fałszywe argumenty, które przemawiają na jego rzecz. Ulegając intuicji, ulegasz iluzji. Wśród szybko więdnących kwiatów może nie być przecież żadnych róż. Ta iluzja to właśnie błąd poznawczy, systemowy defekt umysłu, w którym zawodzi racjonalne postrzeganie rzeczywistości.
A zatem, przekonałeś się, że myślisz w sposób irracjonalny. Być może, wydaje Ci się, że teraz już wiesz, co dzieje się w Twoim umyśle. Uważaj, to pułapka. Świadomość błądzenia nie sprawi, że przestaniesz popełniać błędy. Książka Kahnemana to nie poradnik racjonalnego myślenia. Nie wierz opisowi z okładki. Przeczytaj i błądź świadomie.
