Okres PRL znam głównie z lekcji historii w szkole czy rodzinnych opowieści. Urodziłam się już w czasach, gdy ten czas chylił się ku upadkowi. Dlatego też chętnie sięgnęłam po książkę “Knebel Cenzura PRL-u”.

Książka Błażeja Torańskiego to 21 rozmów z ludźmi, którym przyszło żyć i tworzyć w okresie PRL-u. Poprzedza je wprowadzenie oraz rozmowa z prof. dr hab. Zbigniewem Romek, historykiem PAN oraz autorem publikacji naukowych o cenzurze. Dowiadujemy się czym była cenzura oraz jak wyglądała rekrutacja i szkolenie pracowników Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Profesor zaprzecza powszechnie funkcjonującej opinii, iż cenzorzy byli słabo wykształconymi ludźmi, nie insertującymi się niczym. Wszystko, co przechodziło przez ręce cenzorów, musiało wychwalać dokonania rządzących, rozsławiać zwolenników socjalizmu. Jednocześnie krytykować kapitalizm i umacniać przyjaźń ze Związkiem Radzieckim oraz opisywać jego sukcesy. Dlatego też uczono ich o Katyniu, Jałcie, pokazywano prawdziwe oblicze Związku Radzieckiego, tak aby w swojej pracy byli jak najbardziej skuteczni.

Błażej Torański przeprowadził rozmowy z artystami PRL-u, od poetów, prozaików, reżyserów, kompozytorów po księdza i lekarza. Rozmowy są zapisem minionej epoki, źródłem informacji o życiu w PRL-u oraz tego w jaki sposób władza naruszała podstawowe prawa obywateli. Z lektury dowiadujemy się, jak radzono sobie z cenzurą, na jakie ustępstwa trzeba było iść oraz jak dobierano temat prac lub z czego rezygnowano. A także, jakie mogły być konsekwencje za poruszenie zakazanych treści. Rozmówcy dzielą się swoimi doświadczeniami, przedstawiają epokę z różnej perspektywy. W książce znajdziemy również anegdoty i ciekawostki mówiące między innymi o tym, dlaczego na cenzorów potocznie mówiono myszki, bądź kto nocował w ich domach. Na koniec autor prezentuje rozmowy z byłymi cenzorami. W pierwszej rozmówca opisuje prace urzędu od środka, z perspektywy urzędnika, w drugiej opowiada o ucieczce z kraju i ujawnianiu tajemnic komunistycznej cenzury. Dzięki temu mamy pełen obraz ówczesnych realiów, a nie tylko jednostronną relację.

“Knebel Cenzura w PRL-u” Błażeja Torańskiego to pozycja nie tylko dla osób urodzonych, jak ja, u schyłku PRL-u czy miłośników historii, ale dla każdego, kto chciałby poznać kulisy pracy cenzora oraz dowiedzieć się czy obecnie mamy z nią do czynienia. Ponadto bardziej dociekliwym daje możliwość rozwijania niektórych wątków i dalszych poszukiwań.