Recenzja
Na tropie własnej tożsamości
Córka Andrzeja Szczepkowskiego, a wnuczka Jana Parandowskiego wprowadza nas w świat teatru i literatury. Rodzinna, prywatna historia przeistacza się momentami w barwną panoramę polskiej inteligencji. Jednocześnie jednak pozostaje opowieścią bardzo osobistą, momentami wręcz intymną.
Trudno nie odnieść wrażenia, że Joanna Szczepkowska przymierzała się do tych poszukiwań od dawna. Ślady prób odpowiedzi na tytułowe pytanie – „Kto ty jesteś” – można znaleźć już w jej wcześniejszych książkach, by wspomnieć choćby „Kocham Paula McCartneya” czy „Zagrać Marię”. Tym razem Szczepkowska bada swoją tożsamość w sposób najbardziej oczywisty, a zarazem najtrudniejszy z możliwych – odkrywając rodzinną genealogię, przeczesując archiwa i oglądając stare zdjęcia. A także mierząc się z własnym charakterem i własnymi wyborami.
Szczepkowska nie osacza czytelników setkami dat i nazw miejscowości. Nie zarzuca encyklopedyczną wiedzą. Zamiast tego prowadzi ich przez labirynt pełen znaków zapytania, przy okazji odkrywając fakty, które dla niej samej są nowością – choćby wielonarodowe korzenie i powody, dla których rodzina musiała ukrywać się podczas wojny. W swych poszukiwaniach aktorka sięga aż do średniowiecza. Korzystając z tych informacji (a właściwie ich strzępów, poszlak i domysłów) Joanna Szczepkowska potrafi wyciągnąć wnioski na temat cech konstytuujących własną tożsamość.
Tytułowe pytanie w mniejszym chyba stopniu kierowane jest bowiem do przodków niż do samej siebie. „Kto ty jesteś” to reportaż w dużej mierze opowiadający o potrzebie poznania własnych korzeni, konieczności odkrycia, co sprawiło, że nasze życie ułożyło się tak, a nie inaczej. Joanna Szczepkowska niemal maniakalnie (i trochę manierycznie) poszukuje czynników, które zadecydowały o jej drodze życiowej. W tym kontekście słowa „Ty będziesz pisać”, wypowiedziane przez dziadka, Jana Parandowskiego, brzmią nie tylko jak przepowiednia, ale i logiczna konsekwencja rodzinnej przeszłości.
Opowieść kończy się w momencie, gdy Szczepkowska wygłasza słynne zdanie: „Proszę Państwa, 4 czerwca 1989 roku skończył się w Polsce komunizm”. Słowa zamykające symbolicznie okres PRL-u umożliwiają również domknięcie pewnego etapu osobistej historii. Drzwi pozostają jednak uchylone. W końcu, jak sugeruje sam podtytuł, „Kto ty jesteś” to jedynie „Początek sagi rodzinnej”. Sagi, która dobitnie pokazuje, że taka prywatna „archeologia” zawsze jest wędrówką zarówno w czasie, jak i przestrzeni. I że zawsze rodzi się z potrzeby samopoznania.
