3 lutego 2015

Piekło nasze powszednie

Yasmina Reza znana jest w Polsce przede wszystkim jako autorka „Boga mordu” – sztuki, która niczym burza przeszła przez większość scen naszego kraju, stając się jednym z największych hitów teatralnych ostatnich lat, a także kanwą scenariusza „Rzezi” Romana Polańskiego. W swojej najnowszej książce – podobnie jak we wspominanym dramacie – Reza dekonstruuje zwykłe, codzienne relacje, pokazując, że tuż pod ich powierzchnią kryją się prawdziwe demony.

„Szczęśliwi pozostaną szczęśliwi” to zbiór niewielkich próz, z których każda podporządkowana została jednemu bohaterowi, w taki sposób, iż wszystkie mogłyby stać się podstawą krótkich scenicznych monologów. Reza po mistrzowsku odtwarza sieć międzyludzkich zależności, pokazując, jak mikrohistorie poszczególnych postaci zazębiają się ze sobą.

O spójności książki nie decyduje jednak jedynie fabuła – wspólnym mianownikiem tych tekstów pozostaje samotność (i jest to, jak to u Rezy, najczęściej samotność we dwoje). „Szczęśliwi pozostaną szczęśliwi” to portret ludzi, którzy nie potrafią ze sobą rozmawiać, latami tkwiąc w związkach bez przyszłości.  Reza bezlitośnie pokazuje  świat, w którym, by przetrwać, należy „zredukować żądanie szczęścia do minimum”*. Opowieści z tomu budują przejmujący obraz rzeczywistości, w której zasadniczym problemem jest strach, „że ktoś przyjdzie i zobaczy, jak bardzo jestem samotny”**.

Teksty Yasminy Rezy – tak bolesne w swej wymowie – są przykładem literatury, która odziera nas ze złudzeń i pokazuje, co kryje się tuż pod naskórkiem codziennego życia. Reza nie czyni tego w sposób dosłowny, lecz zdystansowany, momentami lekko ironiczny. Swoje portrety rysuje lekką kreską, choć na tyle wyraźną, by nie odbierać im psychologicznego prawdopodobieństwa.  Jak przystało na twórcę o teatralnym rodowodzie, jest specjalistką w budowaniu napięcia i zamykania ludzkich dramatów w zwięzłych, często dialogowych formach.

Nie przypadkowo tytuł tego zbioru uzupełniony jest mottem Jorge Luisa Borgesa, sprowadzającym się w gruncie rzeczy do jednego zdania „błogosławieni błogosławieni”. Teksty zamieszczone w tomiku to jedno wielkie pytanie o losy ludzi, którzy tego nie doświadczyli – nieszczęśliwych i niebłogosławionych. Próba odpowiedzi na nie staje się bezlitosną diagnozą współczesnego społeczeństwa.

 

* Y. Reza, „Szczęśliwi pozostaną szczęśliwi”, przeł. J. Kluza, Katowice 2013, s. 16.

** Ibidem, s.  65.

Książki, o których pisał autor

Czytelnicy, tej recenzji oglądali także