Jeden z rozmówców w “Naszym małym PRL-u” twierdzi, że PRL-ów jest tyle, ilu autorów. Trochę jak w “Rashomonie” Kurosawy, który dowiódł, że prawda jest jak wiara – każdy ma swoją. To prawda: inaczej było za Gomułki, inaczej za Gierka. Ja pamiętam czasy Jaruzelskiego, byłem nastolatkiem. I wiem, że wszyscy stali w kolejkach. I wszędzie pito kawę plujkę. Natomiast nie wszyscy faceci zapuszczali wąsy, nie wszystkie kobiety nosiły trwałą. Dlatego niektóre zabiegi wczucia się w klimat, jak “pożyczka na Łukaszenkę” na głowie Witolda Szabłowskiego, czy noszenie pod swetrem ciężkiej bielizny a la “chłop z Mazur”, traktuję jako uproszczenie. Tak nas widzi BBC albo CNN, od 50 lat złośliwie nazywając Polskę: Potatoland. Podoba mi się za to dystans do technologii, odrzucenie komórek, internetu i kablowej telewizji na rzecz książek i kontaktu z człowiekiem.

Zafascynowało mnie również kolejkowe życie, o którym zapomniałem i próba odtworzenia menu, w którym mięso, towar deficytowy, było serwowane jako największy rarytas. Zszokowało natomiast podejście znajomych autorów, którzy początkowo tłumnie ich odwiedzali, a potem przestali. Kiedy przyszła refleksja, że zostało się potraktowanym jak małpa w ZOO, albo co gorsza, wydarzenie na Fejsie. Powierzchowność, bylejakość: to się nie zmieniło ani na jotę.

Nie ma już PRL-u i dobrze. Jednak bardzo wielu Polaków wciąż w nim tkwi: mentalnie, życiowo, intelektualnie. Homo Peerelus nie odpuszcza. Zyskaliśmy niezmiernie dużo. Ale też dużo daliśmy sobie zabrać. I to na własne życzenie. I taki wniosek znajdziemy w finale. A także to, że PRL nie był fajny, fajna była młodość. Im człowiek starszy, tym bardziej do niej tęskni. A kawę plujkę lubię do dziś.