Szczerze mówiąc, gdy zobaczyłem ją w zapowiedziach, to nie bardzo byłem w stanie uwierzyć, że to naprawdę się dzieje. A jednak to wszystko prawda. Do 8 lutego na Jazdowie możemy oglądać „Projekt Soczi. Atlas wojen i turystyki na Kaukazie” Roba Hornstry i Arnolda van Bruggena.

Ekspozycja ta jest tylko niewielkim wycinkiem wielkiego projektu dokumentalnego, którego istnienie dla wielu fotografów i dziennikarzy stało się w ostatnich latach dowodem na to, że możliwe jest jeszcze nieśpieszne, pieczołowite, drobiazgowe i refleksyjne dziennikarstwo skupione na człowieku i jego historii dziennikarstwo w starym stylu. Hornstra (fotograf) i van Bruggen (dziennikarz) od 2009 roku przez pięć bitych lat dokumentowali przemiany Kaukazu – te związane z olimpiadą w Soczi i te nie mające z nią absolutnie nic wspólnego. Efektem ich pracy jest kilkanaście [sic!] książek i zeszytów, dziesiątki wystaw, nagród oraz… zakaz wstępu do Rosji podczas igrzysk olimpijskich.

W kolejnych publikacjach z serii „The Sochi Project” Hornstra i van Bruggen odsłaniają inne prawdy, opowiadają o innych aspektach życia na Kaukazie. W „Sanatorium” (2009) skupiają się nie tylko na wypoczynkowym zapleczu Imperium, jakim zawsze było wybrzeże Morza Czarnego, ale też na rosyjskim (i radzieckim) zamiłowaniu do bycia, choćby przez chwilę, kuracjuszem. Rok później wydają książkę „Empty land, Promised land, Forbidden land” poświęconą Abchazji, która od rosyjsko-gruzińskiej wojny w 2008 roku pozostaje niezależna od Gruzji, ale jest uznana za niepodległe państwo przez zaledwie kilka krajów na świecie. W tym samym roku ukazuje się „On the other side of the mountains” – niewielka publikacja w formie gazetowej opowiadająca o życiu w Krasnym Vostoku, oddalonej o 200 kilometrów od Sochi niewielkiej wiosce, w której czas (i postęp) zatrzymały się gdzieś tak w dziewiętnastym wieku.

Safety First” (2011) to z kolei niewielki objętościowo zeszyt składający się z fotografii, które zostały wywołane z negatywów zniszczonych podczas przymusowego prześwietlenia bagażu dziennikarzy w Groznym. Hornstra i van Bruggen stawiają tu pytanie o granicę pomiędzy prawdziwym bezpieczeństwem, a jego fałszywym pojmowaniem. Stolica Czeczeni jest bowiem miejscem, gdzie skanery Roentgena stoją nie tylko na lotniskach, ale też na dworcach, w sklepach i innych gmachach użyteczności publicznej. Temat Czeczenii powraca też w „The Secret History of Khava Gaisanova” – poruszającej opowieści o tym jak łatwo na północnym Kaukazie sprawić, by człowiek po prostu zniknął bez śladu.

W tym samym roku obaj panowie wracają do Soczi i przyglądają się tam nocnemu życiu, czego efektem jest publikacja „Sochi Singers” opowiadająca o wszelkich rozrywkowych aspektach życia tego kurortu. W 2012 roku ukazuje się zaś „Kiev” samego Hornstry. To książka składającą się z fotografii wykonanych tym popularnym (na wschód od Żelaznej Kurtyny), średnioformatowym aparatem. Chwilę później obaj panowie wydają „Life here is serious” (2012) – zeszyt o najpopularniejszej na Kaukazie dyscyplinie sportu – zapasach, a w 2013 roku zwieńczenie wszystkich swoich podróży – monumentalny album „An Atlas of War and Tourism in The Caucasus”.

Kilkanaście publikacji, dziesiątki ludzi, setki historii, tysiące przejechanych kilometrów. Filmy, zdjęcia, poruszające reportaże. Książki, gazety, zeszyty, plakaty. Wszystko na najwyższym poziomie. Doprawdy trudno dojść, kiedy ich autorzy spali, jedli i odpoczywali. Przez pięć lat wykonali tytaniczną pracę udowadniając, że w dobie rozpędzonych do niemożliwości mediów jest miejsce dla tych, którzy chcą się na chwilę zatrzymać i popatrzeć dłużej. Efekt ich pracy słusznie więc został obsypany niezliczonymi nagrodami.

I to wszystko mamy teraz tutaj, w Polsce. Wystarczy się wybrać do Zamku Ujazdowskiego. Wstęp na wystawę i towarzyszące jej wydarzenia jest bezpłatny

***

Wystawa “Projekt Soczi. Atlas wojen i turystyki na Kaukazie” jest wydarzeniem towarzyszącym 14. Międzynarodowemu Festiwalowi Filmowemu WATCH DOCS. Prawa Człowieka w Filmie (5-14 grudnia 2014).