„Chodziło o to, żeby się nie dać zarżnąć, kiedy po nas przyszli” – słowa Marka Edelmana najtrafniej i najmocniej streszczają motywację większości żydowskich bojowników, którzy przed siedmiu dekadami w Warszawie zdecydowali się zbrojnie wystąpić przeciwko zaplanowanej i realizowanej przez Niemcy zagładzie żydowskiego narodu w Polsce i Europie. Te słowa to także motto pięknej opowieści o walce i oporze polskich Żydów, jaką jest książka Matthew Brzezinskiego „Armia Izaaka”.

"A Small Town Near Auschwitz" to nie jest zwykła monografia Będzina czasów okupacji niemieckiej. To więcej niż monografia. To naukowa i osobista jednocześnie refleksja o czasach Zagłady Żydów, o postawach ludzi w czasach piekielnych, o woli życia, o upokorzeniu człowieka i człowieczeństwa, o świadomym i nieświadomym uwikłaniu w aparat przemocy i zabijania.

Moja osobista refleksja związana z tym miastem sięga roku 1981. Jako dziecko zobaczyłem w „Polityce” rysunek Szymona Kobylińskiego. Pasażer na dworcu kolejowym patrzy na napis: Warszawa Zachodnia. „To brzmi zachęcająco” – mówił w dymku komiksowym pasażer. Spytałem tatę, dlaczego to ma być zachęcające. Wtedy wytłumaczył mi, że jest coś takiego, jak Berlin Zachodni.

Książka Iwony Luby to rzecz niezwykle barwna. Dzięki „Berlinowi. Szalonym latom dwudziestym, nocnemu życiu i sztuce” możemy przyjrzeć się temu miastu na przestrzeni mniej więcej stu lat – nie tylko poprzez pryzmat stolicy III Rzeszy czy dziwnego tworu podzielonego w czasie zimnej wojny na dwa światy: Zachód i Wschód.

Wielką zaletą książki Michaela Bar-Zohara i Nissima Miishala o działalności Mossadu – legendarnej służby wywiadowczej Izraela – jest to, że można jej zaufać.