Recenzja
Wychowany przez Wiedeń
Na temat „natury” Adolfa Hitlera spekuluje się od dziesięcioleci. Przebadane zostały chyba wszystkie aspekty życia dyktatora. Dyskutowano o jego inspiracjach artystycznych i politycznych, relacjach z kobietami, domniemanym homoseksualizmie, a nawet upodobaniach kulinarnych. Jednak dla Brigitte Hamann kluczowe stało się pytanie o to, jakie środowisko wydało na świat człowieka człowieka odpowiedzialnego za śmierć milionów ludzi.
Niemiecka badaczka nie udziela na nie jednoznacznej odpowiedzi. Co ważniejsze, “Wiedeń Hitlera” nie stawia diagnozy w ogóle, pozwalając by fakty i źródła przemówiły same za siebie. Kiedy Hamann zastanawia się nad tym, kim był młody Hitler i co sprawiło, że zwykły chłopak z Linzu stał się zbrodniarzem, odsuwa na bok wszelkie uprzedzenia i oddaje głos świadkom. Zestawia opinie przyjaciół i wrogów Hitlera, porównuje autentyczne wydarzenia z kreacją zawartą w “Mein Kampf”, weryfikuje plotki, poddaje krytyce źródła i obnaża przed czytelnikiem wszelkie przekłamania, które trudno dziś odróżnić od prawdy.
Najcenniejsze w książce Hamann jest przedstawienie Wiednia jako całości, zbudowanej na przenikających się wpływach, wspólnych drogach artystów i polityków. To właśnie stolica wielonarodowościowego państwa, w którym od wieków mieszały się najróżniejsze środowiska o odmiennych przekonaniach i wierzeniach, ukształtowała najwybitniejsze osobowości początku dwudziestego wieku. Hitler to rówieśnik Wittgensteina, niewiele młodszy od Kokoschki, Zweiga, Szymanowskiego, Musila czy Einsteina. Choć młody Adolf obraca się w innych kręgach i zgorszony prowadzeniem się mieszkańców ówczesnego Wiednia, silnie krytykuje modernizm, a także życie elit artystycznych, to mimo wszystko żyje właśnie w tyglu narodów, który kształtuje jego osobowość.
Mocną stroną dobrze napisanych książek historycznych jest niewątpliwie anegdota. Również w publikacji Niemki jej nie zabrakło, ale – co istotne – nie przyćmiła ona rzetelności badań. Książkę Hamann, mimo popularnonaukowego charakteru, można śmiało nazwać zobiektywizowanym świadectwem historycznym.
Owocem wnikliwych badań niemieckiej autorki jest nie tylko życiorys Hitlera z lat 1907-1913, ale i biografia całego Wiednia ujęta w bardzo przystępnej formie. Mimo obszernych relacji historycznych i nużących momentami statystyk, “Wiedeń Hitlera” stanowi niezwykle ciekawą, wielowątkową opowieść o wyjątkowym mieście, które gościło w swoich murach jedną z najbardziej niezwykłych i zagadkowych postaci XX wieku.
