1 października 2013

Arendt a sprawa żydowska

„Pisma Żydowskie” odsłaniają przed czytelnikami zapomnianą cząstkę twórczości Arendt. Ich zróżnicowanie gatunkowe (w zbiorze zgromadzone zostały zarówno dłuższe eseje filozoficzne, jak i teksty dziennikarskie – recenzje, artykuły, wywiady, listy) ukazuje zaangażowanie Arendt, dokumentując jej działalność publicystyczną i filozoficzną.

 

Hannah Arendt znana jest głównie z dwóch dzieł – studium „Korzenie totalitaryzmu” i kontrowersyjnego „Eichmanna w Jerozolimie”. To one, uzupełnione o „Kondycję ludzką”, stanowią trzon jej twórczości. Zdecydowanie mniej popularne są jej pisma poświęcone „kwestii żydowskiej”, które powstały głównie w latach 30. i 40. XX wieku. „Sprawa żydowska” nie była dla niemieckiej myślicielki jedynie zagadnieniem teoretycznym – w tekście „Człowieczeństwo w mrocznych czasach. Myśli o Lessingu” pisała: „przez wiele lat zastanawiałam się nad najwłaściwszą odpowiedzią na pytanie: kim masz być? Powiedziałam sobie: Żydówką”. Pochodzenie zdeterminowało jej losy i twórczość. Z tych doświadczeń wyprowadza ona swoje dzieło – głęboko zakorzenione w rzeczywistości, opisujące ją i tłumaczące. Myślenie i rozumienie – największe, według Julii Kristevej, namiętności Arendt – znajdują się w samym centrum jej filozofii, to one stanowią dla niej fundament ludzkiej egzystencji. „Pisma Żydowskie” można więc uznać za fascynujący zapis trwającej kilkadziesiąt lat intelektualnej odysei, podczas której Arendt rozważała nie tylko swoją własną, indywidualną historię, ale przeszłość i teraźniejszość swego narodu, jego miejsce w historii, relacje z innymi nacjami, wreszcie – jego przyszłość.

 

„Pisma Żydowskie” pokazują również intelektualną niezależność niemieckiej filozof. Głoszone przez nią sądy – choćby te poświęcone Shoa, bierności społeczności żydowskiej w czasie pogromu, asymilacji Żydów – budziły wiele kontrowersji i wywoływały olbrzymi oddźwięk, często krytyczny. Bezkompromisowość Arendt sprawia, że jej teksty także dziś stanowić mogą punkt wyjścia do dyskusji nad sytuacją Izraela, diaspory czy stosunku społeczeństw europejskich do Żydów.

Czytelnicy, tej recenzji oglądali także