5 sierpnia 2013

"Tortilla Flat" raz jeszcze

„Tortilla Flat” jest czwartą powieścią w dorobku Johna Steinbecka, ale to właśnie ona przyniosła mu prawdziwy rozgłos. I, co rzadkie w wypadku klasyki, w ogóle się nie zestarzała.

 

Steinbeck nie zaskarbił sobie jednak „Tortillą” miłości czytelników. Nie wszyscy poczuli sympatię dla zabawnych opowieści o prostodusznych pijaczkach. Do książki odnoszono się z lekkim pobłażaniem. Zarzucano jej również stereotypowe przedstawienie Amerykanów meksykańskiego pochodzenia jako zdegenerowanej i nieproduktywnej warstwy społeczeństwa. Autor poczuł się dotknięty takim odbiorem i w przedmowie do wydania z 1937 roku wyraził swój żal, że jego powieść jest odczytywana tak powierzchownie. Zaznaczył także, że nie było jego intencją wyrządzenie krzywdy żadnemu z paisanos, wśród których ma wielu przyjaciół.

 

Steinbeck często w swoich powieściach sięgał do legend, mitów i motywów biblijnych. W swej najsłynniejszej – obok „Gron gniewu” – powieści, „Na wschód od Edenu”, przywołuje historię bratobójczej zbrodni z Księgi Rodzaju. W „Złotej czarze” przepisuje na nowo mit Henry’ego Morgana, walijskiego bukaniera z XVII wieku. Przy „Tortilla Flat” pisarz czerpał z legend arturiańskich – dom Danny’ego to Okrągły Stół, jego przyjaciele to Rycerze, ich przygody mają zaś odpowiadać tym, których doświadczyli średniowieczni mężowie.

 

Akcja „Tortilla Flat” toczy się tuż po I wojnie światowej w niewielkim kalifornijskim miasteczku, Monterey. W domu Danny’ego mieszka grupka paisanos – potomków hiszpankach konkwistadorów, często z domieszką krwi indiańskiej oraz meksykańskiej. To włóczędzy i drobne złodziejaszki. Nie garną się raczej do pracy, a jeśli już, to tylko po to, aby zarobić kilka dolarów na wino (które i tak przeważnie kradną) albo kupić podarunek dla jednej z pań, o której względy się starają. Większość czasu jednak upływa im na spaniu, piciu i awanturowaniu się, co z reguły kończy się odsiadką w miejskim areszcie.

 

Proza Steinbecka charakteryzuje się dotkliwym wręcz realizmem oraz zorientowaniem na – z reguły pomijane – problemy społeczne. Dzięki adaptacji funkcjonujących w świadomości kulturowej mitów i podań autor „Gron gniewu” konstruuje nowe ich wersje, utrwalając ich ponadczasowy wymiar. „Tortilla Flat” to piękna, poetycka i pełna humoru opowieść o prostych ludziach z małego kalifornijskiego miasteczka, o ich codziennych troskach i radościach, a przede wszystkim o wartości przyjaźni.