16 stycznia 2013

"Okrutnie mądra książka"

Najsłynniejsza powieść Egona Bondy'ego – legendy czeskiej kontrkultury i niezapomnianego bohatera “Czułego barbarzyńcy” Hrabala – to wydany po raz pierwszy w samizdacie, napisany prześmiewczo ezopowym językiem kamień rzucony w komunistyczny establishment. Ale także coś więcej: przekonujące wyznanie wiary człowieka, mimo wszystko, wolnego.

Akcja powieści Bondy'ego rozgrywa się w dalekiej i umownej przeszłości. Tytułowy bohater jest szamanem w prehistorycznej osadzie, a do jego obowiązków należy odprawianie rytuałów i duchowe przewodnictwo swojej niewielkiej społeczności. Co jednak oczywiste, niełatwo być szamanem w świecie, którym rządzi Wielki Naczelnik, a Urząd Bezpieczeństwa pilnuje, aby wszystkie jego nakazy były spełniane z nawiązką. Zwłaszcza, że w porządek narzucony przez Naczelnika już nikt nie wierzy. Szczególnie, rzecz jasna, jeśli w ogóle się nad nim zastanowi.

Bondy opisuje dramat życia w komunistycznej Czechosłowacji w przejmujący sposób. Potrafi za pomocą prostej alegorii pokazać zarówno śmiesznie absurdalne, jak i przerażające elementy życia w “tamtych czasach”, a to dzięki rozpisaniu nieco szkicowej akcji powieści na sytuację stopniowego zaciskania się systemowej pętli na szyi szamana, który początkowo, jak się zdaje, całkiem nieźle radzi sobie z trudną sytuacją. Pozory jednak niebawem pryskają, a bohater zmuszony zostaje do zmierzenia się z nieprzyjazną rzeczywistością, której już nie spos